Fot. Fotolia
Ogromny wybór i różnorodność produktów spożywczych sprawiły, że producenci muszą konkurować o klienta. W tym celu stale ulepszają swoje wyroby poprzez dodatek substancji, które poprawiają barwę (barwniki), smak (wzmacniacze smaku, substancje słodzące, regulatory kwasowości), zapobiegają zmianom konsystencji (zagęszczacze, emulgatory, stabilizatory), przedłużają trwałość produktów (konserwanty) czy obniżają ich kaloryczność (słodziki). Największą ilość takich dodatków zawiera żywność wysokoprzetworzona, np. dania instant, chipsy, słodycze, produkty fast food, wędliny itd.
Dodatek pewnych substancji jest konieczny i uzasadniony (np. przeciwutleniaczy, które zapobiegają jełczeniu tłuszczów). Istnieją jednak takie dodatki do żywności, których należy unikać, ponieważ mogą wpływać negatywnie na zdrowie.
Azotany i azotyny
Są one stosowane jako substancje konserwujące (przedłużające trwałość). Występują najczęściej w wędlinach i innych produktach mięsnych (konserwach, mięsach peklowanych, wędzonych) oraz serach. Azotany mogą występować również w warzywach i owocach (głównie nowalijkach), które zostały poddane intensywnemu nawożeniu.
W sprzyjających warunkach (podgrzewanie, brak dostępu powietrza) azotany przekształcane mogą być w azotyny, a te w N-nitrozozwiązki, które mają działanie rakotwórcze. Z tego powodu nie powinno się podgrzewać produktów konserwowanych związkami azotowymi.
Azotany i azotyny mogą uszkadzać hemoglobinę i powodować utrudnienia w dostarczaniu tlenu do komórek organizmu. Jest to szczególnie niebezpieczne dla kobiet w ciąży (zaburzają one rozwój płodu) oraz dzieci. Ich spożycie może również nasilać objawy astmy oraz powodować zapalenie nerek, bóle i zawroty głowy.
Jak unikać azotanów i azotynów?
Najlepiej jest ograniczyć do minimum spożycie przetworzonych produktów mięsnych (wędlin, parówek, kiełbas, konserw, mięs wędzonych). W przypadku warzyw, a szczególnie nowalijek, należy dbać o ich dokładne mycie i oczyszczanie, usuwanie skórki z warzyw korzeniowych (buraki, marchew) oraz unikanie spożywania pierwszych nowalijek (marzec-kwiecień) w dużych ilościach.
Czego unikać?
E 249 azotyn III potasu
E 250 azotyn III sodu
E 251 azotan V sodu
E 252 azotan V potasu
Fosforany i kwas fosforowy
Stosowane są jako regulatory kwasowości. W żywności wykorzystywane są ich właściwości stabilizujące, emulgujące, zagęszczające, klarujące, wiążące i przeciwzbrylające. Fosforany dodawane są najczęściej do przetworów mięsnych, serów topionych, zup i sosów w proszku, słodyczy, napojów typu cola, proszków do pieczenia.
Nadmierne spożycie fosforanów powoduje zaburzenia wchłaniania oraz zwiększone wydalenie wapnia z organizmu, co może skutkować trudnościami w osiągnięciem szczytowej masy kostnej u dzieci i młodzieży, niszczeniem zębów i zwiększoną łamliwością kości.
Jak unikać fosforanów?
Warto zrezygnować z picia napojów typu cola oraz spożywania produktów typu instant. Przydatne może okazać się również ograniczenie spożycia wędlin i innych przetworzonych produktów mięsnych.
Czego unikać?
E 338 Kwas fosforowy
E 339 Fosforany sodu
E 340 Fosforany potasu
E 341 Fosforany wapnia
E 343 Fosforany magnezu
E 450 Difosforany
E 451 Trifosforany
E 452 Polifosforany
E 1410 Fosforan monoskrobiowy
E 1412 Fosforan diskrobiowy
E 1413 Fosforanowy fosforan diskrobiowy
E 1414 Acetylowany fosforan di skrobiowy
Kwas benzoesowy i benzoesany
Stosowane są jako substancje konserwujące. Najczęściej dodawane do zup i sosów w proszku, napojów gazowanych, konserw rybnych i mięsnych, galaretek i dżemów niskocukrowych, koncentratów pomidorowych.
Mogą być przyczyną nasilenia objawów astmy i alergii oraz podrażnienia przewodu pokarmowego i pokrzywki. Powinny unikać ich osoby uczulone na aspirynę.
Czego unikać?
E 210 Kwas benzoesowy
E 211 Benzoesan sodu
E 212 Benzoesan potasu
E 213 Benzoesan wapnia
Dwutlenek siarki i siarczyny
Są to substancje konserwujące dodawane do suszonych owoców, wiórków kokosowych, przypraw, koncentratów owocowych, chrzanu, przetworów ziemniaczanych.
Mogą one obniżać zawartość witamin w produktach (m.in. witaminy A, B1), nasilać objawy astmy, powodować bóle głowy, podrażnienie przewodu pokarmowego oraz mdłości.
Czego unikać?
E 220 Dwutlenek siarki
E 221 – E 228 Siarczany
W kolejnej części omówimy inne substancje dodatkowe o negatywnym wpływie na zdrowie człowieka.